Międzynarodowy Dzień Praw Człowieka - Aktualności - Komenda Stołeczna Policji

Przyczyniło się do tego doświadczenie drugiej wojny światowej, które nakazało niejako na nowo przyjrzeć się jeszcze raz człowiekowi i jego prawom. Przyjęta Powszechna Deklaracja Praw Człowieka formalnie uznała prawa człowieka za jeden z priorytetów społeczności międzynarodowej stając się źródłem inspiracji dla wielu traktatów międzynarodowych. Jest ona zbiorem praw człowieka i zasad ich stosowania. Mając na uwadze przesłanie Deklaracji należy podkreślić, że jest ona ponadczasowa i stanowi kamień węgielny pod wciąż rozwijający się system ochrony praw człowieka. Ugruntowuje równość i godność każdego człowieka oraz stanowi, że podstawowym obowiązkiem każdego rządu jest zapewnienie wszystkim ludziom korzystanie ze wszystkich niezbywalnych praw.
Współcześnie mianem pojęcia praw człowieka określa się podstawowe prawa, które przysługują każdemu człowiekowi od momentu narodzin aż do śmierci bez żadnego wyjątku – niezależnie od jego pochodzenia, koloru skóry, narodowości, płci, religii czy wyznawanych poglądów. Wynikają one z przyrodzonej godności człowieka, którą utożsamiana się z pojęciem człowieczeństwa. Prawa człowieka występują wyłącznie w relacjach jednostki z państwem. Ich podmiotem jest pojedynczy człowiek.
Każdy z nas ma prawo do wolności, do wolności wypowiedzi oraz prawo do podejmowania decyzji, które mają wpływ na nasze życie. Wszyscy mamy prawo do życia wolne od wszelkich form dyskryminacji. Mamy prawo do prywatności i sprawiedliwości. Te prawa dotyczą każdego z nas.
Art. 30 Konstytucji RP wskazuje, że „przyrodzona i niezbywalna godność człowieka stanowi źródło wolności i praw człowieka i obywatela. Jest ona niezbywalna i nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona jest obowiązkiem władz publicznych”. Wszystkie zatem organy władzy publicznej są zobowiązane do jej poszanowania i ochrony. Poszanowanie godności ludzkiej polega na powstrzymywaniu się od działań stwarzających dla niej zagrożenie. Natomiast ochrona polega na podejmowaniu działań usuwających zagrożenia dla niej. Odmowa poszanowania praw człowieka stanowi nie tylko krzywdę dla jednostki, ale sprzyja niepokojom społecznym i politycznym oraz przemocy i konfliktom zarówno wewnątrz społeczeństw, jak i między narodami. Z tego powodu poszanowanie praw człowieka, których źródłem jest godność ludzka uważa się za podstawę wolności, sprawiedliwości i pokoju na świecie. To są wartości szczególnie ważne dla człowieka, wynikające z jego podstawowych potrzeb egzystencjalnych.
Pomimo jednak znacznych postępów, podstawowe zasady Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka są wciąż wystawiane na próbę na całym świecie. Obchodzony każdego roku 10 grudnia Międzynarodowy Dzień Praw Człowieka w sposób szczególny poświęcony jest orędownikom praw człowieka na całym świecie, którzy dążą do zapewnienia ochrony własnych praw oraz praw innych i wkładają wiele wysiłku w działania zapewniające przestrzeganie ich na co dzień.
W działaniach Policji respektowanie praw i wolności człowieka stanowi niezbędny komponent i wyznacznik funkcjonowania formacji jaką jest Policja w demokratycznym państwie prawa. Jako ewenement na skalę europejską w Policji polskiej od 2004 roku działają policyjni Pełnomocnicy ds. ochrony praw człowieka, których głównym zadaniem jest propagowanie praw człowieka i dbanie o przestrzeganie standardów ich ochrony w jednostkach Policji. Każdy policjant będący funkcjonariuszem państwa, funkcjonariuszem publicznym ma konstytucyjny
obowiązek poszanowania i ochrony godności człowieka i wynikających z niej praw i wolności. Dlaczego jest to tak istotne? Ponieważ każdy policjant wykonujący czynności służbowe ingeruje w prawa i wolności człowieka. Ingerencja nie jest tym samym co łamanie tych praw. Działając zgodnie z prawem na podstawie ustaw, policjant ma uprawnienie do tej ingerencji. Zatrzymanie osoby jest ingerencją w prawo do wolności osobistej, a np. użycie broni – ingerencją w fundamentalne dla każdego człowieka prawo do życia. Prawa człowieka nie wykluczają podejmowania przez Policję nawet najbardziej dolegliwych działań, jednak zobowiązują, aby uprawnienia jakie posiada policjant, były realizowane zgodnie z zapisem art. 7 Konstytucji RP - „organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa”.
Dzień praw człowieka to szczególny czas także dla każdego funkcjonariusza Policji w uświadomieniu sobie znaczenia ustawowego obowiązku poszanowania i ochrony praw i wolności człowieka. Ponieważ godność człowieka jest dobrem powszechnie chronionym, nie tylko przez zasady etyki zawodowej, ale przez wszystkie akty prawne na czele z Konstytucją RP.
I choć prawa człowieka mogą być ograniczone tylko w ściśle określonych sytuacjach definiowanych zwykle w dokumentach międzynarodowych lub konstytucjach państw (np. ze względu na ochronę określonych wartości albo zagrożenia np. wojnę), to istnieją jednak prawa, które są prawami absolutnymi i nie można ich ograniczyć w żadnym przypadku. Tymi prawami są wolność od tortur oraz wolność od niewolnictwa.
W tym roku przypada 35 rocznica, kiedy to Zgromadzenie Ogólne ONZ w dniu 10 grudnia 1984 roku przyjęło Konwencję w sprawie zakazu stosowania tortur oraz innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania. Przez Polskę Konwencja była ratyfikowała 26 lipca 1989 roku. Wolność od tortur zagwarantowana w art. 40 Konstytucji RP jak również w art. 3 wymienionejKonwencji stanowi, że nikt nie może być poddany torturom ani okrutnemu, nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu i karaniu. Jest to absolutny zakaz, od którego nie ma żadnych wyłączeń ani odstępstw. Artykuł 1 ust. 1 stanowi że „w rozumieniu niniejszej Konwencji określenie tortury oznacza każde działanie, którym jakiejkolwiek osobie umyślnie zadaje się ostry ból lub cierpienie, fizyczne bądź psychiczne, w celu uzyskania od niej lub od osoby trzeciej informacji lub wyznania, w celu ukarania jej za czyn popełniony przez nią lub osobę trzecią, albo o którego dokonanie jest ona podejrzana (…)”. O ile łatwiej trafia do wyobraźni odbiorcy znaczenie terminu tortury czy okrutne, nieludzkie traktowanie, to poniżające traktowanie naruszające godność ludzką poprzez poniżenie, ośmieszenie czy upokorzenie często nie jest identyfikowane z zakazem tortur. Jest to ten sam przepis, to samo dobro jest w nimchronione.
Zapis art. 14 pkt. 3 ustawy o Policji stanowi, że „Policjanci w toku wykonywania czynności służbowych mają obowiązek respektowania godności ludzkiej oraz przestrzegania i ochrony praw człowieka”.
Od momentu powstania Policji bardzo dużo starań przykłada się do tworzenia jej dobrego wizerunku. Większe zaufanie oznacza lepszą współpracę ze społeczeństwem. Policjant powinien mieć świadomość, że każde podjęcie czynności służbowych podejmuje nie w imieniu własnym, ale w imieniu Policji – organu Państwa polskiego. Wiedza, umiejętności, ale i postawa, jaką prezentują w relacjach z ludźmi przekłada się bezpośrednio na wizerunek społeczny całej formacji policyjnej.
Policjant kierując się obowiązującym prawem zobowiązany jest do jego stosowania, ze szczególnym uwzględnieniem ludzkiego, humanitarnego podejścia i traktowania każdego człowieka z szacunkiem. Dzień Praw Człowieka to święto, które adresowane jest do każdego z nas.
W myśl hasła „Pomagamy i chronimy” nie bójmy się zareagować w obronie praw człowieka, jeśli zostały one naruszone.

Tekst:
mł. insp. Agata Malinowska
Pełnomocnik Komendanta Stołecznego Policji ds. Ochrony Praw Człowieka