Stanowisko KGP dotyczące wskazania szeregu uregulowań prawnych, stanowiących narzędzia do walki z negatywnymi konsekwencjami, organizowanych przez wyższe uczelnie, imprez studenckich
Regulacje prawne znowelizowanej ustawy z dnia 22 sierpnia 1997 r. o bezpieczeństwie imprez masowych (zwanej dalej ustawą)nie odnoszą się do imprez organizowanych przez np. uczelnie wyższe na terenach do nich należących. Tym samym, organizacja takiego przedsięwzięcia nie jest uzależniona od wyrażenia zgody przez prezydenta miasta, poprzedzonej sprawdzeniem, czy organizator spełnia szereg wymogów wynikających z tej ustawy.
Pamiętać także należy, że zgodnie z art. 227 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym, to na rektorze spoczywa obowiązek dbania
o utrzymanie porządku i bezpieczeństwa na terenie uczelni. Teren uczelni określony jest przez rektora w porozumieniu z właściwym organem samorządu terytorialnego. Kompetencje rektora z tym związane powodują, że służby państwowe, odpowiedzialne za utrzymanie porządku publicznego i bezpieczeństwa wewnętrznego, mogą wkroczyć na teren uczelni tylko na wezwanie rektora. Samodzielne podejmowanie interwencji przez wskazane służby, możliwe jest jedynie w przypadku bezpośredniego zagrożenia życia ludzkiego lub klęski żywiołowej.
Tym samym ustawodawca wskazał rektora jako organ w pełni odpowiedzialny za utrzymanie porządku i bezpieczeństwa na terenie uczelni.
Zachowania uczestników imprezy studenckiej, polegające na zakłócaniu porządku publicznego, spoczynku nocnego, a także oddawaniu moczu w miejscu publicznym i inne, wyczerpują znamiona wykroczeń określonych przede wszystkim w art. 51 i art. 140 ustawy z dnia 20 maja 1971 r. kodeks wykroczeń i powszechnie nazywane są „zakłóceniem porządku” i „nieobyczajnym wybrykiem”.
Zachowania charakteryzujące się głośnym sposobem bycia bez względu na porę dnia, czy nocy, oddawanie moczu w miejscu publicznym, a w tym także na klatkach schodowych, czy w inny sposób zaśmiecanie miejsc dostępnych dla publiczności, wywołują powszechne negatywne oceny społeczne i odczucia odrazy, gniewu i oburzenia. Wybryk, jako czyn, który koliduje w rażący sposób z obowiązującymi w określonym kontekście sytuacjami i normami zachowania się, wzbudza - w odbiorze powszechnym – brak akceptacji.
Informacje o zakłóceniu porządku i spokoju publicznego, czy spoczynku nocnego głośnymi śpiewami i krzykami, wskazują na popełnienie wykroczenia z art. 51 kodeksu wykroczeń. Zakłócenie porządku publicznego, to wywołanie stanu, który w danym miejscu, czasie i okolicznościach, zgodnie z przyjętymi zwyczajami i obowiązującymi przepisami, uważa się za nienormalny i który, w obiektywnym odbiorze, odczuwany jest jako utrudnienie lub uniemożliwienie powszechnie akceptowanego sposobu zachowania się w miejscach dostępnych dla nieokreślonej liczby osób. Natomiast zakłócenie spokoju publicznego, to naruszenie równowagi psychicznej ludzi, powodujące negatywne przeżycia psychiczne nieoznaczonych osób, powstające z bezpośredniego oddziaływania na organy zmysłów.
Wskazać jednocześnie należy, że powyższe zachowania, popełnione w stanie po użyciu alkoholu, czy mające charakter chuligański, stanowią okoliczności obciążające dla sprawcy. Ponadto, wykroczenia o charakterze chuligańskim, czyli popełnione bez powodu, z niskich pobudek, ku zadowoleniu sprawcy, podlegają ściganiu w trybie przyspieszonym - zgodnie z art. 90 § 3 ustawy z dnia 24 sierpnia 2001 r. kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia.
Opisane zachowania uczestników imprez studenckich, organizowanych przez rektorów wyższych uczelni, wyczerpują znamiona ustawowe wskazanych powyżej wykroczeń i są wykroczeniami ściganymi z urzędu. Oznacza to tym samym, że organy Policji i inne, w zakresie działania których leży obowiązek ochrony spokoju i porządku w miejscach publicznych (np. straż gminna/miejska), mają obowiązek ujawniania i ścigania sprawców opisanych powyżej czynów i nie jest to uzależnione od żądania osób pokrzywdzonych. Jednocześnie należy dodać, że obowiązek ten spoczywa na tych organach także wtedy, gdy o fakcie popełnienia wykroczeń, zostaną powiadomione przez pokrzywdzonych lub osoby zawiadamiające.
Wszechstronność problemów poruszonych w pismach kierowanych do BPiRD KGP przez skarżących się na skutki tego typu imprez powoduje, że nie sposób nie odnieść się także do kwestii sprzedaży i spożywania alkoholu przy okazji trwającej imprezy studenckiej.
Zgodnie z dyspozycją art. 1 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, zadania w zakresie przeciwdziałania alkoholizmowi oraz odpowiedniego kształtowania polityki społecznej związanej ze spożyciem alkoholu, realizują organy administracji rządowej i jednostek samorządu terytorialnego.
Powyższe zadania organy wykonują przede wszystkim poprzez działalność wychowawczą i informacyjną, ograniczanie dostępności do alkoholu, a także poprzez zapobieganie negatywnym następstwom nadużywania alkoholu i ich usuwanie.
Tym samym, ustawodawca główny ciężar odpowiedzialności za politykę dystrybucji alkoholu nałożył na organy samorządowe, które zobowiązał też do podejmowania interwencji w związku z naruszeniem przepisów odnoszących się do sprzedaży alkoholu, a w tym osobom do lat 18 oraz osobom, których zachowanie wskazuje, że znajdują się w stanie nietrzeźwości ( art. 4¹ ust. 1 ust. 6 w zw. z art. 13¹ i 15 ustawy o wychowaniu w trzeźwości...).
Obowiązujące przepisy w sposób wyczerpujący regulują kwestie odnoszące się do możliwości wpływu na ilość miejsc wyznaczonych do sprzedaży alkoholu oraz kontrolowania prowadzonej polityki społecznej w tym zakresie.
Zgodnie bowiem z art. 12 ustawy o wychowaniu w trzeźwości... rada gminy ustala, w drodze uchwały, zasady usytuowania na terenie gminy miejsc sprzedaży
i podawania napojów alkoholowych oraz liczbę punktów sprzedaży. Zgodnie z wolą ustawodawcy, liczba tych punktów powinna być dostosowana do potrzeb ograniczania dostępności alkoholu, określonych w gminnym programie profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych.
Mając na uwadze powyższy stan prawny wskazać należy, że odpowiedzialnym za kształtowanie polityki i kultury spożywania alkoholu oraz za jego dostępność na terenie gminy, czy miasta jest właściwy wójt, burmistrz, czy prezydent.
Rola Policji w tym zakresie ograniczona jest jedynie do zwalczania nagannych zachowań wynikających ze sprzedaży i spożywania alkoholu.
Podkreślić należy, że ustawa o wychowaniu w trzeźwości... wskazuje na szereg zasad związanych z kulturą sprzedaży i spożywania alkoholu, których przekroczenie rodzi odpowiedzialność zarówno za wykroczenia, jak i przestępstwa.
Tym samym, w sytuacji, gdy alkohol sprzedawany jest osobom, których zachowanie wskazuje, że znajdują się w stanie nietrzeźwości, osobom poniżej 18 roku życia, a także spożywany jest w miejscach do tego nie wyznaczonych, zadaniem Policji, a także straży gminnej/miejskiej, jest reakcja na zachowanie i wyciągnięcie konsekwencji prawnych w postaci np. pouczenia, nałożenia grzywny w drodze mandatu karnego, skierowania wniosku o ukaranie do sądu, czy podjęcie czynności w kierunku wszczęcia dochodzenia w sprawie o przestępstwo.
Jednocześnie, wskazane powyżej przykładowe okoliczności rodzą także konsekwencje w postaci cofnięcia zezwolenia wydanego przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta) na sprzedaż napojów alkoholowych (art. 18 ust. 10 ustawy o wychowaniu w trzeźwości...).
Wskazać tym samym należy, że organem właściwym do podejmowania decyzji co do miejsc rozmieszczenia punktów sprzedaży alkoholu podczas trwających imprez, na terenie miasta jest burmistrz/prezydent miasta. Tym samym zobowiązany jest w taki sposób prowadzić politykę sprzedaży i spożywania alkoholu, aby zgodna była z normami współżycia społecznego i oczekiwaniami społeczeństwa w tym zakresie.
Ponadto, organem upoważnionym z mocy przedmiotowej ustawy do współpracy z organami samorządu województwa oraz udzielania merytorycznej pomocy
w kwestiach dotyczących profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych, a także do podejmowania interwencji w związku z naruszeniem przepisów odnoszących się do zakazów sprzedaży alkoholu i jego spożywania w miejscach do tego nie wyznaczonych jest Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, podległa ministrowi właściwemu do spraw zdrowia.
Kolejną kwestią jest organizowanie przez rektorów wyższych uczelni koncertów muzycznych, które z uwagi na emitowane głośne dźwięki, utrudniają normalne funkcjonowanie mieszkańcom bloków usytuowanych w pobliżu uczelni.
Właścicielem terenu uczelni jest Rektor, któremu przysługują określone w Księdze Drugiej – Własność i inne prawa rzeczowe – w ustawie z dnia 23 kwietnia 1964 r. kodeks cywilny, prawa należne każdemu właścicielowi.
Pamiętać należy tym samym, że zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 14 maja 2002 r. (SN V CKN 1021/00), korzystanie przez właściciela ze swojej nieruchomości może łączyć się z pewnymi niedogodnościami odczuwanymi przez właścicieli nieruchomości sąsiednich.
Negatywne oddziaływania mające swoje źródło w działaniach podejmowanych przez właściciela na terenie nieruchomości stanowiącej przedmiot jego własności, tzw. immisje pośrednie, co do zasady – właściciele nieruchomości sąsiednich mają obowiązek znosić.
W określonych jednak sytuacjach immisje pośrednie nabierają charakteru niedozwolonego i właścicielom nieruchomości sąsiednich służy roszczenie typu negatoryjnego, wynikające z art. 222 § 2 w zw. z art. 144 k.c.
Udzielenie ochrony prawnej właścicielowi nieruchomości sąsiedniej uzależnione jest przy tym od oceny, czy negatywne oddziaływania pozostają w granicach przeciętnej miary, która ustalana jest z uwzględnieniem społeczno – gospodarczego przeznaczenia nieruchomości i stosunków miejscowych (art. 144 kodeksu cywilnego). Dopuszczalna miara zakłóceń ustalana jest też przy zastosowaniu kryteriów obiektywnych, a istniejące normy administracyjne dopuszczalnych zakłóceń, w postaci np. emisji hałasu, mają znaczenie pomocnicze.
Zgodnie z powszechnie przyjętym stanowiskiem, treść art. 144 w zw. z art. 222 § 2 k.c. pozwala na nałożenie na właściciela nieruchomości, z której pochodzą negatywne oddziaływania, nie tylko obowiązku całkowitego zaprzestania działań stanowiących źródło imisji, ale także nałożenie na niego obowiązków, które doprowadzą do „powrotu” zakłóceń w granice przeciętnej miary, a więc dozwolonego negatywnego oddziaływania na nieruchomości sąsiednie.
Wobec powyższego, a także wobec wyczerpania przez innych, niż sądowa, możliwości wyegzekwowania od rektora dopuszczalnego hałasu związanego
z organizowanymi w pobliżu domów mieszkalnych koncertami, w ocenie BPiRD KGP, możliwym rozwiązaniem jest wystąpienie wobec rektora wyższej uczelni – z roszczeniem typu negatoryjnego - wynikającym z treści art. 222 § 2 w zw. z art. 144 k.c.