Stanowisko KGP dotyczące przypadków wykonywania przez Policję zlecanych przez straż gminną czynności wyjaśniających w sprawach o wykroczenia
Unormowania zawarte w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. o strażach gminnych oraz w rozporządzeniach wykonawczych wydanych na jej podstawie, nie dają strażom gminnym/miejskim podstaw do zwracania się do Policji z prośbą o wykonanie poszczególnych czynności wyjaśniających w sprawach o wykroczenia ujawnione w granicach ich właściwości, jeżeli czynności te nie są zastrzeżone do wyłącznego przeprowadzenia przez Policję.
Ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji stanowi, że do zadań Policji należy m. in. nadzór nad strażami gminnymi w zakresie wskazanym odrębnymi przepisami. Wykonywanie tego zadania nie łączy się jednak z wyręczaniem straży z ich obowiązków.
Analizując problem należy wskazać, że art. 14 ust. 2 Ustawy o Policji wskazuje, że Policja wykonuje czynności na polecenie sądu, prokuratora, organów administracji państwowej i samorządu terytorialnego w zakresie, w jakim obowiązek ten został określony w odrębnych ustawach. Pomimo, że straż gminna jest formacją samorządową, to nie jest organem samorządowym, a tym samym przywołany art. 14 ust. 2 nie nakłada na Policję obowiązku udzielania przedmiotowej pomocy straży gminnej.
Zgodnie z treścią art. 12 ust. 1 pkt 5 ustawy o strażach gminnych, strażnik uprawniony jest do dokonywania czynności wyjaśniających w sprawach o wykroczenia (...) w trybie i zakresie określonym w kodeksie postępowania w sprawach o wykroczenia.Oznacza to tym samym, że wszelkie, nie wyłączone do prowadzenia przez Policję czynności wyjaśniające w sprawach o wykroczenia, strażnik ma prawo wykonywać samodzielnie.
W literaturze pojawia się jednak pogląd, że z uwagi na fakt, że w art. 12 ust. 1 pkt 8 ustawy o strażach gminnych ustawodawca upoważnił straż do żądania niezbędnej pomocy od instytucji państwowych i samorządowych, to oznacza to tym samym, że straż gminna ma prawo żądać od Policji przeprowadzania w jej imieniu czynności wyjaśniające w sprawach o wykroczenia.
Ta błędna, zdaniem Wydziału Prewencji BPiRD KGP, interpretacja w praktyce powoduje wiele wątpliwości i prowadzi do złych praktyk stosowanych przez strażników, a polegających na masowym przekazywaniu próśb do Policji o wykonanie poszczególnych czynności, np.: przesłuchania świadka wykroczenia, przesłuchania osoby podejrzanej o popełnienie wykroczenia, czy doręczenie wezwania osobie przebywającej w innej miejscowości.
Nie można zgodzić się z twierdzeniem, że straż gminna ma prawo do żądania takiej pomocy od Policji.
Obowiązki Policji w toku czynności wyjaśniających w sprawach o wykroczenia określa przede wszystkim ustawa z dnia 24 sierpnia 2001 r. kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia. W świetle jej przepisów Policja zobowiązana jest wykonać pewne czynności w tych sprawach na rzecz innych podmiotów, lecz tylko w granicach swojej właściwości, a także na rzecz podmiotów w ogóle nie posiadających uprawnień do ich prowadzenia. Dotyczy to czynności zatrzymania osoby, przymusowego doprowadzenia świadka, ustalenia miejsca pobytu osoby podejrzanej o popełnienie wykroczenia, a także, w stosunku do organów wskazanych w art. 17 § 4 k.p.w.( do których straży gminnej nie można zaliczyć), ustalenia, czy istnieją podstawy do wystąpienia z wnioskiem o ukaranie i zebrania danych niezbędnych do sporządzenia takiego wniosku ( art. 45, 50, 52, 53, 56 § 1 i 3 k.p.w.).
Oznacza to tym samym, że zgodnie z wolą ustawodawcy, wskazaną w treści art. 56 § 2 k.p.w., straż gminna uprawniona jest do samodzielnego prowadzenia czynności wyjaśniających w sprawach o wykroczenia i posiada odpowiednie instrumenty prawne umożliwiające to. Policja zobowiązana jest natomiast, na wniosek straży gminnej/miejskiej, wykonać jedynie czynności zastrzeżone do jej kompetencji, np. ustalenie miejsce pobytu osoby podejrzanej o popełnienie wykroczenia (art. 53 k.p.w.).
Analizując wskazany w piśmie problem wskazać należy, że napływające do jednostek Policji prośby straży gminnej/miejskiej o wykonanie czynności wyjaśniających w sprawach o wykroczenia wypada jedynie traktować jako zwracanie się o pomoc prawną.
Jednakże przez analogię do art. 7 i art. 68 k.p.w. należy uważać, że pomoc prawna funkcjonuje wewnątrz tego samego organu procesowego (np. sądu, Policji), a nie na granicy różnych organów procesowych (np. straży gminnej i Policji).
Do wykonywania czynności procesowych w imieniu innego organu zewnętrznego, który samodzielnie może wykonywać zlecane czynności procesowe, wymagana jest podstawa prawna, której w opisanym przypadku nie ma.
Straże gminne działają poza strukturą Policji. Są odrębną formacją, której ustawodawca nadał prawo do samodzielnego prowadzenia szeroko rozumianych czynności wyjaśniających w sprawach o wykroczenia.
Tym samym, zdaniem Wydziału Prewencji BPiRD KGP, nie ma podstaw prawnych do zwracania się przez straże z prośbą do Policji o wykonywanie czynności wyjaśniających w sprawach o wykroczenia, do których straż jest uprawniona. Organów tych nie wiąże też instytucja pomocy prawnej.
Źródło: Wydział Zabezpieczenia Prewencyjnego Biura Prewencji KGP