Użycie ŚPB wobec osób nietrzeźwych odmawiających poddania się badaniom lekarskim - Prawo - Wydział Doskonalenia Zawodowego KSP

Analizując prawne aspekty pobierania przy użyciu siły fizycznej krwi do badań od osoby podejrzanej, należy podnieść, że co do zasady zgoda pacjenta na wykonanie jakiegokolwiek zabiegu diagnostyczno – leczniczego na jego osobie należy do chronionych konstytucyjnie wolności.

Pomimo tego korzystanie z wolności i praw podlega ograniczeniom zawartym w ustawie, gdy jest to niezbędne dla zachowania bezpieczeństwa lub porządku publicznego, dla ochrony środowiska, zdrowia, moralności publicznej albo wolności i praw innych osób.

Mając powyższe na uwadze, podkreślić należy, że w art. 32 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty ustawodawca stwierdza, że „ Lekarz może przeprowadzić badanie lub udzielić innych świadczeń zdrowotnych, z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w ustawie, po wyrażeniu zgody przez pacjenta”.

Przykładowo, wyjątek taki przewidziany został między innymi w przepisach art. 126 ust. 3 oraz art. 127 ust. 3 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym.

Powyższe przepisy stanowią, że badania w celu ustalenia zawartości w organizmie alkoholu lub środka działającego podobnie do alkoholu mogą być przeprowadzone również w razie braku zgody kierującego, o czym należy go uprzedzić.

Kwestie dotyczące szczegółowych zasad przeprowadzania badań na zawartość alkoholu w organiźmie reguluje Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 6 maja 1983 r. w sprawie warunków i sposobu dokonywania badań na zawartość alkoholu w organizmie (zwane rozporządzeniem), które jest aktem wykonawczym do ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi.

Badania konieczne do ustalenia zawartości alkoholu w organiźmie osób podejrzanych o popełnienie przestępstwa lub wykroczenia przeprowadza się na żądanie organu właściwego do prowadzenia śledztwa, dochodzenia lub czynności postępowania w sprawach o wykroczenia (najczęściej jest to Policja). Organ doprowadzający decyduje o przeprowadzeniu wszystkich lub tylko niektórych badań, a więc od badanego można jednocześnie pobrać krew, mocz, a także zbadać wydychane przez niego powietrze.

Wskazać należy, że w § 5 pkt 5 rozporządzenia ustanowiony został wyjątek od zasady przymusowego pobierania krwi, zgodnie z którym, w razie powzięcia uzasadnionego podejrzenia, że pobranie krwi spowoduje zagrożenie życia lub zdrowia, decyzję o dokonaniu zabiegu podejmuje lekarz.

Jest to jedyny przypadek, w którym decyzja o odstąpieniu od badania leży w kompetencji lekarza.

Lekarz z mocy ustawy zobowiązany jest do pobrania krwi osoby doprowadzonej przez Policję i nie może uzasadniać swojego odstąpienia od tej czynności jedynie brakiem zgody osoby na wykonywanie zabiegu w tym zakresie.

Prawo pacjenta do odmowy pobrania krwi nie dotyczy osoby podejrzanej o popełnienie przestępstwa, czy wykroczenia, o czym świadczą wskazane na wstępie akty prawne, a w także treść art. 74 § 2 pkt 1 i art. 308 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego. Zgodnie bowiem z powyższymi regulacjami, w ramach tzw. „czynności niecierpiących zwłoki” prokurator albo Policja może dokonać czynności wskazanych w art. 74 § 2 k.p.k. w stosunku do osoby podejrzanej, a także przedsięwziąć inne niezbędne czynności, nie wyłączając pobrania krwi, włosów i wydzielin organizmu.

Mając powyższe na uwadze, nieuzasadnionym są obawy personelu medycznego pobierającego krew od pacjenta, który nie wyraża zgody na takie badania, a którego w tym właśnie celu doprowadziła do placówki medycznej Policja, czy w takich szczególnych przypadkach badanie można przeprowadzić bez zgody badanego.

Pamiętać bowiem należy, ze jeżeli osoba podejrzana o popełnienie przestępstwa lub wykroczenia w stanie po użyciu alkoholu, czy stanie nietrzeźwości nie wyraża zgody na przeprowadzenie badania (pobrania krwi), badanie takie należy przeprowadzić przy użyciu środkow przymusu bezpośredniego (siły fizycznej), przy czym wcześniej o możliwości użycia siły należy ją uprzedzić. Środki przymusu bezpośredniego powinny być stosowane przez organ doprowadzający pacjenta na badanie (najczęściej Policję). Podstawa takich uprawnień znajduje swój wyraz w przepisie § 5 pkt 6 cyt. rozporządzenia, zgodnie z którym : „ W razie odmowy osoby, o której mowa w § 1 pkt 1 (chodzi o osoby podejrzane o popełnienie przestępstwa lub wykroczenia w stanie po użyciu alkoholu (przypis autora)), poddania się zabiegowi pobrania krwi należy przystąpić do pobrania krwi mimo braku zgody tej osoby, o czym należy ją uprzedzić”.

Nieuzasadniona odmowa ze strony personelu medycznego wykonania zabiegu pobrania krwi do badań na zawartość alkoholu powinna być traktowana jako naruszenie obowiązków wynikających z § 5 pkt 3 cyt. rozporządzenia, a także można rozważać, czy został popełniony czyn zabroniony poprzez zaniechanie ( art. 231 § 1 k.k. albo art. 239 § 1 k.k.).

Odnosząc się do kwestii, czy lekarz zobowiązany jest do wypisywania na karcie informacyjnej pacjenta informacji, że ten może zostać przewieziony do izby wytrzeźwień, koniecznym jest odwołanie się do aktów prawnych regulujących i tą kwestię.

Problematykę udzielania pomocy medycznej osobom zatrzymanym przez Policję reguluje Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 21 czerwca 2002 r. w sprawie badań lekarskich osób zatrzymanych przez Policję.

Powyższy akt prawny reguluje m. in. kwestie dotyczące zakresu dokumentowania faktu udzielenia pierwszej pomocy medycznej i przeprowadzenia badania medycznego osoby zatrzymanej ( § 1 pkt 4 ).

Jak wynika z przywołanego zapisu, po udzieleniu pierwszej pomocy medycznej lub przeprowadzeniu badania lekarskiego osoby zatrzymanej lekarz wydaje zaświadczenie lekarskie o istnieniu lub braku przeciwwskazań medycznych do zatrzymania i umieszczenia w pomieszczeniu dla osób zatrzymanych lub doprowadzonych w celu wytrzeźwienia albo wystawia skierowanie do innego zakładu opieki zdrowotnej celem wykonania badań diagnostycznych lub leczenia. Przedmiotowe zaświadczenie dołącza się do dokumentacji sporządzanej przez Policję w związku z zatrzymaniem osoby.

Z literalnego brzmienia przepisu wynika, że lekarz ma obowiązek wydać zaświadczenie z treści którego wynikać będzie m. in., czy osoba zatrzymana może być zatrzymana i umieszczona w pomieszczeniach dla zatrzymanych, czy też nie.

Przepis wprost nie nakłada na lekarza obowiązku umieszczenia na karcie, czy zaświadczeniu informacji, że pacjent może być przewieziony do izby wytrzeźwień. Należy jednak przyjąć, że jeżeli nie ma przeciwwskazań do zatrzymania i osadzenia pacjenta, to nie ma tym samym przeciwwskazań do przewiezienia go w miejsce izolacji.

Pamiętać także należy, że cyt. rozporządzenie MSWiA, w § 1 pkt 2 zakłada, że przewiezienie osoby zatrzymanej do publicznego zakładu opieki zdrowotnej w celu udzielenia jej pierwszej pomocy lub przeprowadzenia badania lekarskiego zapewnia Policja, a wyjątek stanowi jedynie regulacja § 3 tego aktu prawnego. W przypadku bowiem, gdy stan zdrowia osoby zatrzymanej wskazuje na potrzebę użycia do jej przewiezienia specjalnego środka transportu sanitarnego, przewiezienia dokonuje się takim środkiem, a w szczególności środkiem pogotowia ratunkowego.

Źródło: Wydział Zabezpieczenia Prewencyjnego Biura Prewencji KGP