Pobieranie krwi do badań na zawartość alkoholu - TAK czy NIE?
W związku z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego, który orzekł niezgodność z aktami wyższego rzędu niektórych zapisów rozporządzenia w sprawie poddawania badaniom lub wykonywania czynności z udziałem oskarżonego oraz osoby podejrzanej, w mediach pojawiły się spekulacje, jakoby znikły uprawnienia do pobierania krwi do badań na zawartość alkoholu jeżeli osoba, wobec której czynność jest wykonywania, nie wyraża na nią zgody.
Co orzekł Trybunał?
W wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 5 marca 2013 r. w sprawie sygn. akt. U 2/11, którego sentencja została ogłoszona 20 marca 2013 r. w Dz. U. poz. 375, znajdują się następujące zapisy:
„1. § 5 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 23 lutego 2005 r. w sprawie poddawania badaniom lub wykonywania czynności z udziałem oskarżonego oraz osoby podejrzanej (Dz. U. Nr 33, poz. 299):
a) jest niezgodny z art. 74 § 4 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.) oraz art. 92 ust. 1, art. 41 ust. 1 i art. 47 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
b) nie jest niezgodny z art. 22 ust. 2 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (Dz. U. z 2012 r. poz. 159 i 742).
2. § 5 ust. 2 rozporządzenia powołanego w punkcie 1 jest niezgodny z art. 74 § 4 ustawy z 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego oraz art. 92 ust. 1 i art. 41 ust.1 Konstytucji.
3.§ 10 ust. 1 rozporządzenia powołanego w punkcie 1, w części zawierającej słowa „mimo zastosowania przymusu bezpośredniego,”, jest niezgodny z art. 74 § 4 ustawy z 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego oraz art. 92 ust. 1 i art. 41 ust. 1 Konstytucji”.
Zgodnie z tym wyrokiem wymienione wyżej przepisy straciły moc z dniem 20 marca 2013 r.
Co to oznacza w praktyce?
Analizując zapisy poszczególnych ustaw, można przeciwstawić się tezie, jakoby zlikwidowane zostały uprawnienia do pobierania krwi do badań na zawartość alkoholu jeżeli osoba, wobec której czynność jest wykonywania, nie wyraża na nią zgody.
W polskich normach prawa karnego penalizowane są zachowania, gdzie jednym ze znamion przestępstwa lub wykroczenia jest stan świadomości sprawcy, a właściwie jego ograniczenie poprzez uprzednie spożycie alkoholu lub przyjęcie środka odurzającego. Przykładowo, na podstawie zapisów w art. 178a k.k., 180 k.k. czy art. 70 § 2 k.w., 86 § 2 k.w., 87 § 1 i 2 k.w. odpowiedzialność sprawcy zależy od udowodnienia mu popełnienia czynu zabronionego w stanie po użyciu alkoholu, w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego,
Dlatego też, w przypadku podejrzenia popełnienia wykroczenia lub przestępstwa, którego znamieniem jest szeroko rozumiany stan nietrzeźwości przez osobę, należy poddać ją badaniu na zawartość alkoholu w wydychanym powietrzu lub/i na zawartość alkoholu we krwi zgodnie z odrębnymi przepisami. Zgodnie z art. 74 § 3 k.p.k od osoby podejrzanej można pobrać krew do badań, na co nie wymagana jest zgoda tej osoby. Przepis ten, w zakresie w jakim dotyczy oskarżonego, ma zastosowanie również w procedurze wykroczeniowej (art. 20 § 3 ustawy z dnia 24 sierpnia 2001 r. Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia, (t. j. z 2013 r. Dz. U. poz. 395, ze zm.).
Z kolei w przypadku ruchu drogowego uprawnienia Policji do żądania poddania się przez kierującego pojazdem badaniu w celu ustalenia zawartości w organizmie alkoholu lub środka działającego podobnie do alkoholu wynikają z przepisu art. 129 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym (t. j. z 2012 r. Dz. U. poz. 1137, ze zm.). Badanie takie może być przeprowadzone również w razie braku zgody kierującego, o czym należy go uprzedzić (art. 129i ust 3 i art. 129j ust. 4 cyt. ustawy).
Warunki i sposób badań na zawartość alkoholu w organizmie u kierującego pojazdem określa ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (t. j. z 2012 r. Dz. U. poz. 1356, ze zm.). Na podstawie art. 47 ust. 2 powyższej ustawy wydane zostało Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 6 maja 1983 r. w sprawie warunków i sposobu dokonywania badań na zawartość alkoholu w organizmie (Dz. U. Nr 25, poz. 117), w którym uregulowana została kwestia odmowy poddania się zabiegowi pobrania krwi przez osobę badaną – zgodnie z § 5 ust. 6 cyt. rozporządzenia, w razie odmowy osoby badanej poddania się zabiegowi pobrania krwi należy przystąpić do pobrania krwi mimo braku zgody tej osoby, o czym należy ją uprzedzić. Zatem prawo wymaga od kierującego pojazdem jak i od osoby podejrzanej o popełnienie przestępstwa lub wykroczenia zgodnego z prawem zachowania w postaci poddania się badaniu na zawartość alkoholu w organizmie.
Ponadto zgodnie z art. 129k ustawy Prawo o ruchu drogowym, w razie uczestniczenia w wypadku drogowym, w którym jest zabity lub ranny, kierujący pojazdem jest poddawany badaniu na zawartość w organizmie alkoholu lub środka działającego do alkoholu. Badaniu takiemu może być poddana również osoba jeżeli zachodzi uzasadnione podejrzenie, ze mogła kierować pojazdem uczestniczącym w wypadku drogowym, w którym jest zabity lub ranny.
Podsumowując - wobec osoby uprzedzonej o prawie pobrania krwi do badań na zawartość alkoholu, która swoim zachowaniem utrudnia bądź uniemożliwia dokonanie takiego zabiegu, po uprzednim wezwaniu do zachowania zgodnego z prawem, policjant może użyć środka przymusu bezpośredniego w postaci siły fizycznej w celu wyegzekwowania wymaganego prawem zachowania, zgodnie z art. 16 ust. 1 ustawy o Policji w zw. z art. 11 pkt 1 Ustawy z dnia 24 maja 2013 r.o środkach przymusu bezpośredniego i broni palnej (Dz. U. poz. 628).
PM / oprac. na podst. mat. KGP