„Mazowiecka Akademia Seniora” - Programy i działania prewencyjne - Wydział Prewencji KSP

 „Mazowiecka Akademia Seniora”

Według prognozy Głównego Urzędu Statystycznego szacuje się, że do 2035 roku na terenie województwa mazowieckiego odsetek osób powyżej 65 roku życia wzrośnie do 22%. Dla porównania w 2011 roku odsetek ten wynosił 14%. Powyższe dane prognoz demograficznych wskazują na to, że będzie następowało dalsze wydłużenie życia, a tym samym będzie się stale powiększało grono seniorów. Szereg instytucji państwowych i samorządowych zauważa i wytacza kierunki dalszych działań uwzględniając szeroko rozumiane dobro seniorów, rozumiane jako bezpieczeństwo, zdrowie, edukacja. Tak samo również wiele podmiotów pozarządowych, w tym z terenu Mazowsza realizuje bądź realizowało działania na rzecz tej szczególnej grupy jaką są seniorzy. Działania te mogły zaistnieć między innymi ze względu na wsparcie finansowe Wojewody Mazowieckiego.

Analiza działań podejmowanych na rzecz seniorów pozwala zauważyć, że duża część seniorów ok. 70 tys.  skupia się na Uniwersytetach Trzeciego Wieku. Obecnie w całym kraju działa ok. 400 UTW.  Organizacje pozarządowe odgrywają niezwykle istotną rolę w działaniach na rzecz osób starszych. Podmioty te realizują działania z zakresu pomocy społecznej, ale też zrzeszają i aktywizują osoby starsze. Na terenie województwa mazowieckiego działają podmioty, które zasięgiem swoich działań obejmują całą Polskę, Mazowsze lub działające lokalnie. Różnorodność tych działań, w tym także pomoc finansowa daje możliwość dla osób starszych na rozwój własny i wsparcie.

Policjanci wnoszą duży wkład w bezpieczeństwo seniorów poprzez szereg form oddziaływań prewencyjnych i profilaktycznych. Prowadzone przez stołeczną i mazowiecką Policję kampanie takie jak „Nie daj się złowić na wnuczka”, „Dbaj o bezpieczną jesień życia”, „Bezpieczny Senior” wpływają na podnoszenie świadomości wśród osób starszych najczęstszych metod przestępstw dokonywanych na osobach starszych. Najpopularniejszą metodą jest metoda na tzw. „wnuczka”, czy „krewnego”. Policja wychodząc naprzeciw działaniom przestępczym organizuje spotkania dla seniorów, podczas których funkcjonariusze przedstawiają metody działania sprawców oszustw, ale też uczą jak zapobiegać działaniom przestępców i jak prawidłowo dbać o swoje bezpieczeństwo w domu, miejscach publicznych, środkach komunikacji. To tylko jeden z obszarów zagrożeń dla seniorów. Drugim niezwykle istotnym obszarem dla policjantów jest bezpieczeństwo w ruchu drogowym. W okresie jesienno-zimowym, w czasie gdy zmierzch zapada dość wcześniej dochodzi do dużej liczby wypadków z udziałem pieszych. Wśród poszkodowanych jest też dużo osób w wieku powyżej 60 roku życia. Jak się okazuje, część tych zdarzeń powstaje z winy samych pieszych. Edukacja w zakresie bezpieczeństwa w ruchu drogowym, promocja używania elementów odblaskowych jest wysoce pożądana w działaniach na rzecz bezpieczeństwa seniorów.

Policjanci podejmując inicjatywy na rzecz bezpieczeństwa seniorów współpracują z wieloma podmiotami skupiającymi seniorów. Dotychczasowe doświadczenia wynikające ze współpracy pokazały, że seniorzy są bardzo aktywną grupą społeczną, bardzo chętnie włączającą się w różnego rodzaju działania edukacyjne, czy kulturalne. Zdobyte doświadczenia przyczyniły się do opracowania nowego projektu działań na rzecz seniorów pod nazwą „Mazowiecka Akademia Seniora”. Projekt w swej formie jest prosty i przejrzysty, a przede wszystkim pozwala na wykorzystanie już istniejącej współpracy z podmiotami takimi jak Mazowiecki Urząd Wojewódzki, Komenda Wojewódzka Policji z siedzibą w Radomiu, Komenda Wojewódzka Państwowej Straży Pożarnej w Warszawie, Wojewódzki Inspektorat Inspekcji Handlowej w Warszawie, Wojewódzki Inspektorat Farmaceutyczny w Warszawie, Wojewódzka Stacja Sanitarno – Epidemiologiczna w Warszawie.

Projekt skierowany jest do seniorów, ale też do wolontariuszy, których cechuje aktywność w podejmowaniu działalności na rzecz społeczności lokalnych. Działania projektu ukierunkowane są na osoby starsze, często samotne, które potencjalnie mogą stać się ofiarami działań przestępczych w szczególności oszustw. Osoby w podeszłym wieku z racji swojej otwartości, dobroci i ufności, czy też samotnego zamieszkiwania są częstymi ofiarami przestępców. Jedną z najpopularniejszych metod działania sprawców jest metoda na tzw. „wnuczka”, „krewnego”. Sprawcy tego typu przestępstwa w sposób wyrachowany wykorzystują wymyśloną historię o pilnej potrzebie pożyczki określonej sumy pieniędzy. W prośbie pojawia się historia o wypadku komunikacyjnym, operacji medycznej, chorobie nowotworowej, okazji kupna atrakcyjnego przedmiotu i innych ciągle zmieniających się wersjach zdarzeń losowych, które mają na celu wzbudzenie współczucia i chęć udzielenia pomocy. Sposób działania sprawców jest prosty, ale jak się okazuje nadal skuteczny. Fałszywy wnuczek to tylko jedna z metod stosowanych przez przestępców. Obecnie można spotkać się z co najmniej kilkoma innymi metodami działań przestępczych takich jak: na „administratora”, „pracownika gazowni, zakładu energetycznego”, „komornika”, „policjanta”. Osoby pokrzywdzone często w takich wypadkach tracą wszystkie zgromadzone przez siebie oszczędności.

Ciągle zmieniające się metody działania sprawców przestępstw generują potrzebę systematycznego przekazywania informacji osobom starszym np. poprzez organizację spotkań z seniorami.

Okres jesienno - zimowy dla osób starszych i samotnych staje się też okresem szczególnego zagrożenia zatruciem tlenkiem węgla tzw. „czadem”. To też okres, gdy wzrasta zagrożenie wystąpieniem pożarów ze względu na niebezpieczne metody ogrzewania domów i mieszkań.

Osoby w podeszłym wieku to też grupa docelowa dla podmiotów handlowych zajmujących się sprzedażą akwizycyjną przedmiotów rehabilitacyjnych, pościeli, wyposażenia kuchni lub sprzętu AGD. Niska świadomość osób starszych na stosowane podczas tego typu sprzedaży metody socjotechniczne powoduje nakłonienie seniorów na zakup często niepotrzebnych przedmiotów po zawyżonych cenach, czasami również na zawarcie niekorzystnej umowy kredytowej ze sprzedawcą. Brak podstawowych informacji na temat praw konsumentów, w tym możliwości i formy odstąpienia od zawartej umowy generuje potrzebę zwiększenia świadomości wśród osób starszych zagadnień prawa konsumenckiego.

Bardzo istotnymi obszarami projektu są też zagadnienia związane z pomocą społeczną (zasady przyznawania pomocy, podmioty świadczące całodobową opiekę seniorom i osobom niepełnosprawnym), zdrowiem (badania profilaktyczne, szczepienia ochronne, bezpieczne stosowanie leków), aktywność społeczna.

Założenia i sposób realizacji

Policjanci Wydziałów Prewencji Komendy Stołecznej Policji i Komendy Wojewódzkiej Policji z siedzibą w Radomiu zainicjują działania polegające na organizacji szkoleń dla tzw. „liderów” zgłoszonych na zaproszenia przesłane między innymi do koordynatorów Uniwersytetów Trzeciego Wieku, klubów seniora i innych miejsc skupiających seniorów. „Liderzy” wspólnie z policjantami – koordynatorami projektu z terenu województwa mazowieckiego odbędą jednodniowe szkolenie przeprowadzone wspólnie z partnerami programu. Po zakończeniu szkolenia „liderzy” zostaną zaopatrzeni w „pakiet informacyjny” zawierający dane kontaktowe do osób – koordynatorów projektu z poszczególnych instytucji.

Główną ideą działań jest zaangażowanie seniorów i wolontariuszy do inicjacji spotkań w lokalnym środowisku z osobami starszymi, na które zapraszani będą przedstawiciele partnerów programu. „Lider” przy wsparciu policjantów (koordynatorów) będzie organizował otwarte spotkania dla osób starszych np. w miejscu swojego zamieszkania, klubach seniora, domach pomocy społecznej, klubach parafialnych, związkach wyznaniowych.

Ważną częścią jest również zwrócenie uwagi osób starszych na sytuacje stwarzające zagrożenie dla życia i zdrowia własnego lub innych osób w ruchu drogowym. Działania będą miały na celu uświadomienie seniorom jak często osoby powyżej 60 roku życia stają się ofiarami wypadków drogowych, ale też będą okazją do propagowania noszenia elementów odblaskowych po zmroku, czy też podczas niekorzystnych warunków atmosferycznych.

Zasadniczym celem działań będzie ograniczenie zachowań wiktymologicznych i zapobieganie zdarzeniom przestępczym podejmowanym wobec osób w podeszłym wieku, ograniczenie ilości zdarzeń w ruchu drogowych z udziałem osób starszych oraz zwiększenie świadomości prawnej z zakresu praw konsumenta, a także zagadnień związanych z bezpieczeństwem przeciwpożarowym i zatruciem tlenkiem węgla.

Obszary oddziaływań

Adresatem przedsięwzięcia są osoby starsze zamieszkałe na terenie województwa mazowieckiego oraz organizacje działające na rzecz pomocy i wsparcia osób starszych lub zrzeszające seniorów i emerytów.

Działania skupiają się na dwóch elementach:

• Profilaktycznym:

Działania prowadzone w formie spotkań z seniorami, wykładów, prelekcji i pogadanek obejmujące swoimi zagadnieniami ciągle zmieniające się formy metod działania sprawców przestępstw na szkodę osób starszych lub metod socjotechnicznych stosowanych przez sprzedawców i prowadzących do zawierania niekorzystnych umów cywilno – prawnych oraz zagadnienia z zakresu profilaktyki zdrowotnej, czy zasad uzyskania pomocy społecznej.

• Informacyjnym:

Możliwie jak najszersze rozpowszechnianie przygotowanych na potrzeby realizacji programu materiałów informacyjnych.

Podejmowane przez policjantów i partnerów działania będą miały na celu nie tylko edukację seniorów, ale również będą zachęcały do wzajemnej wymiany informacji w lokalnych środowiskach skupiających osoby starsze.

Program będzie realizowany przez policjantów komórek i jednostek Komendy Stołecznej Policji, Komendy Wojewódzkiej Policji z siedzibą w Radomiu oraz partnerów programu.

Obszary obecnych zagrożeń dla seniorów

• przestępstwa dokonywane metodą na tzw. „wnuczka”, „krewnego” lub inne oszustwa,
• bezpieczeństwo w ruchu drogowym,
• kradzieże kieszonkowe, kradzieże z włamaniem,
• zatrucia tlenkiem węgla tzw. „czadem”,

Pozostałe obszary programu

• zdrowie – profilaktyka,
• pomoc społeczna,
• aktywność społeczna (działalność na rzecz społeczności lokalnej),
• podnoszenie świadomości prawnej.

Cele i kierunki działań

• poprawa bezpieczeństwa osób starszych,
• podniesienie świadomości seniorów w kwestii wpływu na własne bezpieczeństwo, w tym bezpieczeństwo w miejscu zamieszkania i w ruchu drogowym,
• nauka nawyku prawidłowego reagowania w przypadku sytuacji zagrożenia,
• zapoznanie z metodami pozwalającymi uniknąć negatywnych zjawisk takich jak: oszustwa, kradzieże, przemoc domowa,
• podniesienie świadomości praw konsumentów,
• aktywizacja osób w podeszłym wieku do działań na rzecz społeczności lokalnych,

Realizatorzy

• Mazowiecki Urząd Wojewódzki.
• Komenda Stołeczna Policji.
• Komenda Wojewódzka Policji z siedzibą w Radomiu.
• Komenda Wojewódzka Państwowej Straży Pożarnej w Warszawie.
• Wojewódzki Inspektorat Inspekcji Handlowej w Warszawie.
• Wojewódzki Inspektorat Farmaceutyczny w Warszawie.
• Wojewódzka Stacja Sanitarno – Epidemiologiczna w Warszawie.

Zadania partnerów

1. Mazowiecki Urząd Wojewódzki
   • wyznaczenie koordynatorów i ekspertów do współpracy w ramach programu,
   • organizacja szkoleń liderów,
   • współpraca z partnerami programu,
   • udział w opracowaniu materiałów szkoleniowych,
   • udział w szkoleniach liderów,
   • koordynacja i ewaluacja programu,
   • promocja medialna programu.
2. Komenda Stołeczna Policji
   • wyznaczenie koordynatorów programu,
   • współpraca z partnerami programu,
   • zaproszenie liderów do udziału w szkoleniu,
   • przygotowanie materiałów szkoleniowych,
   • organizacja szkoleń liderów,
   • udział w szkoleniach liderów,
   • koordynacja i ewaluacja programu,
   • promocja medialna programu.
3. Komenda Wojewódzka Policji z siedzibą w Radomiu
   • wyznaczenie koordynatorów programu,
   • współpraca z partnerami programu,
   • zaproszenie liderów do udziału w szkoleniu,
   • przygotowanie materiałów szkoleniowych,
   • organizacja szkoleń liderów,
   • udział w szkoleniach liderów,
   • koordynacja i ewaluacja programu,
   • promocja medialna programu.
4. Komenda Wojewódzka Państwowej Straży Pożarnej w Warszawie.
   • wyznaczenie koordynatorów i ekspertów do współpracy w ramach programu,
   • współpraca z partnerami programu,
   • udział w przygotowaniu materiałów szkoleniowych,
   • udział w szkoleniach liderów,
   • koordynacja i ewaluacja programu,
   • promocja medialna programu.
5. Wojewódzki Inspektorat Inspekcja Handlowej w Warszawie.
   • wyznaczenie koordynatorów i ekspertów do współpracy w ramach programu,
   • współpraca z partnerami programu,
   • udział w przygotowaniu materiałów szkoleniowych,
   • udział w szkoleniach liderów,
   • koordynacja i ewaluacja programu,
   • promocja medialna programu.
6. Wojewódzka Stacja Sanitarno Epidemiologiczna w Warszawie.
   • wyznaczenie koordynatorów i ekspertów do współpracy w ramach programu,
   • współpraca z partnerami programu,
   • udział w przygotowaniu materiałów szkoleniowych,
   • udział w szkoleniach liderów,
   • koordynacja i ewaluacja programu,
   • promocja medialna programu.
7. Wojewódzki Inspektorat Farmaceutyczny w Warszawie
   • wyznaczenie koordynatorów i ekspertów do współpracy w ramach programu,
   • współpraca z partnerami programu,
   • udział w przygotowaniu materiałów szkoleniowych,
   • udział w szkoleniach liderów,
   • koordynacja i ewaluacja programu,
   • promocja medialna programu.

Termin realizacji

1. Realizacja programu została przewidziana na rok 2014/2015 z możliwością przedłużenia o kolejne lata.
2. Pierwsza edycja szkolenia liderów programu - czerwiec 2014 roku. Komenda Stołeczna Policji i Komenda Wojewódzka Policji z siedzibą w Radomiu przy współudziale partnerów programu zorganizują szkolenia dla liderów na terenie podległym poszczególnym jednostkom Policji.
3. Pierwszą edycję szkolenia liderów poprzedzi promocja medialna programu.
4. Przed rozpoczęciem pierwszej edycji szkolenia liderów zostanie zorganizowana uroczysta inauguracja programu.

Ewaluacja

Ważnym elementem warunkującym osiągnięcie odpowiedniego efektu podczas realizacji programu będzie stanowiło jego bieżące i cykliczne monitorowanie.

Proces ewaluacyjny programu będzie opierał się na rozliczeniu zorganizowanych przez liderów spotkań dla osób starszych przy współudziale wszystkich partnerów, a także o analizę poziomu zagrożenia przestępstwami popełnionymi na osobach powyżej 60 roku życia, zdarzeń drogowych z udziałem osób w wieku powyżej 60 roku życia, w oparciu o policyjną statystykę oraz statystykę Komendy Wojewódzkiej Państwowej Straży Pożarnej w Warszawie w zakresie zdarzeń zatrucia tlenkiem węgla, pożarów z udziałem osób w wieku powyżej 60 roku życia.

Ewaluacja działań nastąpi w systemie rocznym. Sprawozdanie z ewaluacji programu za rok poprzedni złoży Komenda Stołeczna Policji podczas spotkania specjalistycznej grupy zadaniowej ds. seniorów powołanej przez Wojewodę Mazowieckiego w ramach realizacji rządowego programu zapobiegania przestępczości i aspołecznych zachowań pn. „Razem bezpieczniej”.

Ponadto dla prawidłowego określenia przebiegu realizacji podejmowanych działań, należy wskazać, jakie trudności pojawiły się w trakcie realizacji programu.